Ngày 5 tháng 2 năm 2024, chính phủ đã trình bày đề xuất chính sách về “Chương trình Lao động Phát triển (tên tạm thời)” được đề xuất như một kế thừa cho chương trình thực tập kỹ năng trước Ủy ban của Đảng Tự do Dân chủ. Đề xuất này bao gồm nội dung nới lỏng các hạn chế chuyển việc của thực tập sinh kỹ năng. Bài viết này sẽ cung thông tin về tình hình hiện tại liên quan đến việc nới lỏng các hạn chế chuyển việc cho thực tập sinh được chính phủ đề xuất.
Thực tập sinh có thể chuyển việc
Trong chương trình thực tập kỹ năng hiện hành, việc chuyển việc không được chấp nhận theo nguyên tắc, trừ khi có những vi phạm nghiêm trọng về nhân quyền. Tuy nhiên, theo chế độ mới, thực tập sinh kỹ năng có thể chuyển việc sau 1 đến 2 năm làm việc tùy theo ngành nghề, theo ý muốn của bản thân.
Trong chương trình Lao động Phát triển, mục tiêu là nâng cấp kỹ năng lên đến mức “Kỹ năng Đặc định số 1” trong khoảng thời gian làm việc 3 năm. Đạt được mục tiêu này sẽ trở thành đối tượng chuyển đổi sang “Kỹ năng Đặc định số 2”, điều này đi kèm với việc gia hạn tư cách lưu trú, đồng hành cùng gia đình, và nếu đáp ứng các điều kiện nhất định, cũng có thể nộp đơn xin quyền cư trú vĩnh viễn.
Về việc nới lỏng hạn chế chuyển việc, đã có những lo ngại về việc chảy máu “nhân tài” từ các doanh nghiệp địa phương và ý kiến phản đối mong muốn duy trì tình trạng hiện tại từ bên trong Đảng Tự do Dân chủ. Tuy nhiên, chính phủ đã xem xét đến những lo ngại này và áp dụng một chính sách linh hoạt trong việc thiết lập thời gian hạn chế chuyển việc tùy theo ngành nghề, cuối cùng đã nhận được sự đồng ý từ Đảng Tự do Dân chủ.
Bước tiến đến một thị trường lao động linh hoạt
Nhật Bản được xem là một trong những quốc gia có quy định nghiêm ngặt về việc chuyển việc của người lao động nước ngoài nếu so sánh trên phạm vi quốc tế. Đặc biệt, người lao động nước ngoài đến Nhật Bản dưới dạng thực tập sinh kỹ năng được yêu cầu bắt buộc phải sống trong một môi trường làm việc và quy tắc nghiêm ngặt. Tuy nhiên, đề xuất chính sách nới lỏng hạn chế chuyển việc lần này của chính phủ có thể được coi là nỗ lực nhằm xem xét lại khuôn khổ nghiêm ngặt trước đây và hướng tới việc thích ứng với một thị trường lao động linh hoạt hơn.
Việc nới lỏng hạn chế chuyển việc với sự cân nhắc đến quyền của người lao động nước ngoài phản ánh xu hướng bảo vệ quyền con người trong cộng đồng quốc tế. Việc xây dựng một hệ thống cho phép thực tập sinh kỹ năng làm việc trong môi trường thích hợp, phát huy kỹ năng và xây dựng sự nghiệp sẽ mang lại lợi ích trong việc bảo đảm nguồn nhân lực tại Nhật Bản, nơi đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân công nghiêm trọng. Hơn nữa, việc cải thiện điều kiện làm việc và môi trường lao động sẽ góp phần nâng cao vị thế của Nhật Bản trên trường quốc tế.
Hạn chế chuyển việc ở nước ngoài
Mục đích ban đầu của chương trình thực tập kỹ năng là đóng góp cho cộng đồng quốc tế thông qua việc phát triển nhân lực, nhưng chương trình này đã đối mặt với vấn đề vi phạm quyền lợi của người lao động trong nhiều năm. Các báo cáo về môi trường làm việc tồi tệ và vi phạm nhân quyền từ phía thực tập sinh kỹ năng cho thấy có những khuyết điểm cơ bản trong chương trình. Đặc biệt, rào cản ngôn ngữ và thiếu thông tin mà thực tập sinh kỹ năng phải đối mặt càng làm trầm trọng thêm vấn đề này.
Ở Mỹ, việc chuyển việc của người lao động nước ngoài yêu cầu sự cho phép từ Cơ quan Di trú và Nhập tịch (USCIS), và tùy thuộc vào loại visa, có thể có một số hạn chế khi chuyển việc. Ví dụ, một số visa lao động cụ thể (như H-1B) được liên kết với nhà tuyển dụng, và nếu muốn chuyển đến một nơi làm việc mới, có thể cần phải nộp đơn xin visa mới hoặc thực hiện các thủ tục chuyển đổi visa hiện có.
Ở Đài Loan và Singapore, việc chuyển việc của người lao động nước ngoài nói chung không được phép. Tuy nhiên, trong trường hợp có sự đồng ý giữa nhà tuyển dụng và người lao động, việc chuyển việc có thể được chấp thuận như một ngoại lệ. Điều này bao gồm một số điều kiện cần được thỏa mãn như điều kiện về việc làm, yêu cầu visa lao động, và các yếu tố khác.
Những kỳ vọng từ hệ thống mới
Mục đích ban đầu của chương trình thực tập kỹ năng là đóng góp quốc tế thông qua phát triển nhân lực. Tuy nhiên, chương trình này đã đối mặt với các vấn đề vi phạm quyền của người lao động trong nhiều năm. Đặc biệt, rào cản ngôn ngữ và thiếu thông tin mà thực tập sinh kỹ năng phải đối mặt càng làm trầm trọng thêm những vấn đề này.
Theo Cơ quan Quản lý Nhập cư, vào năm 2022, đã có báo cáo về việc hơn 9,000 thực tập sinh kỹ năng bỏ trốn. Việc trốn tránh môi trường làm việc tồi tệ và vi phạm nhân quyền là một trong những nguyên nhân chính được nêu ra.
Vì vậy, hệ thống mới đặt ra yêu cầu về Kỳ thi Năng lực Tiếng Nhật (JLPT) cho những thực tập sinh muốn chuyển đổi sang Kỹ năng Đặc định, yêu cầu họ phải có trình độ tiếng Nhật cao hơn. Yêu cầu này nhằm thúc đẩy sự thích nghi của thực tập sinh kỹ năng với cuộc sống và môi trường làm việc tại Nhật Bản.
Ngoài ra, trong thời gian đầu, việc chuyển việc sẽ chủ yếu do các tổ chức hỗ trợ giám sát công và Trung tâm Việc làm (Hello Work) thực hiện, không chấp nhận sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân. Điều này dự kiến sẽ loại bỏ các trung gian môi giới xấu trong quá trình chuyển việc.
Tóm tắt
Hiện nay, thị trường lao động của Nhật Bản đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. Việc bảo vệ quyền lợi cho người lao động nước ngoài và xây dựng một môi trường làm việc sạch sẽ là quan trọng để Nhật Bản duy trì sức cạnh tranh trong cộng đồng quốc tế. Đề xuất nới lỏng hạn chế chuyển việc của chính phủ lần này có thể được coi là bước đầu tiên quan trọng cho thấy Nhật Bản là một quốc gia tôn trọng quyền con người.
Việc tạo ra một môi trường công bằng hơn cho người lao động nước ngoài, nơi họ có thể tự do xây dựng sự nghiệp của mình, sẽ làm tăng sức hấp dẫn của Nhật Bản như một quốc gia “được chọn”. Chúng tôi sẽ tiếp tục cung cấp thông tin mới nhất về chương trình Lao động Phát triển, vì vậy hãy chú ý theo dõi.