Đối với những doanh nghiệp có suy nghĩ “tuyển dụng lao động nước ngoài”, không phải đơn giản để có thể nắm bắt được các chế độ một cách khái quát. jNavi hợp tác với các chuyên gia đầu ngành nhằm cung cấp những thông tin hữu ích và chính xác nhất cho các công ty đang nỗ lực xây dựng chế độ “tuyển dụng lao động nước ngoài”.
Hôm nay, chủ đề được đưa ra bàn bạc sẽ là “Tổng quan về chế độ xung quanh việc tuyển dụng nhân sự nước ngoài”. Các từ khóa “EPA”, “Thực tập kỹ năng” và “Kỹ năng đặc định”, mà chúng ta đã từng được nghe trên TV là các từ khóa sẽ được nhấn mạnh vào các điểm cơ bản để giải thích.
EPA
EPA(Economic Partnership Agreement)： 経済連携協定
Là hiệp định với mục đích nhằm tăng cường một loạt các quan hệ kinh tế, bao gồm tự do hóa thương mại, đầu tư, phong trào của nhân dân, bảo vệ sở hữu trí tuệ và các quy tắc trong chính sách cạnh tranh và các yếu tố hợp tác trong các lĩnh vực khác nhau.
(Trang Web của Bộ Ngoại giao)
Tính tới tháng 2 năm 2019, Nhật Bản đã ký kết Hiệp định này với 18 Quốc gia. (Tham khảo : Trang Web của Bộ Ngoại giao)
Theo như hiệp định EPA, ngành nghề chỉ giới hạn trong chăm sóc y tế và phúc lợi, và sự tiếp nhận các ứng viên điều dưỡng và ứng viên y tá là người nước ngoài bắt đầu vào khoảng năm 2010. Đây là một chế độ trong đó “các ứng cử viên” đến từ các quốc gia Đông Nam Á như Indonesia và Philippines tới Nhật làm việc và nhằm sở hữu được các tấm bằng mang tầm quốc gia.
Sự khác biệt so với thực tập kỹ năng và kỹ năng đặc định là chế độ này chấp nhận nguồn nhân lực theo nguyện vọng của các nước Đông Nam Á coi như là “quốc gia nguồn”. Đối với các quốc gia nguồn gửi nhân sự ra nước ngoài thì họ có 2 mục đích là “coi đây là giải pháp chống thất nghiệp do gia tăng dân số” và “thu được ngoại tệ”.
Về thời hạn lưu trú, không giống như đào tạo thực tập kỹ năng và các kỹ năng đặc định, được xác định là tối đa 5 năm, nếu bạn vượt qua bài thi kiểm tra trình độ chuyên môn, bạn có thể gia hạn thời gian lưu trú cũng như tiếp tục làm việc ở Nhật Bản.
Mặc dù nhìn chung thì đây có vẻ là một chế độ với rất nhiều ưu điểm, nhưng đối với các “ứng viên”, rào cản ngôn ngữ chính là việc “làm bài kiểm tra lấy chứng chỉ bằng tiếng Nhật giống như người Nhật” và vấn đề được nhiều người quan tâm là tỷ lệ đỗ kỳ thi này khá thấp ngay từ khi bắt đầu tiếp nhận cuộc thi.
Ngoài ra, đối với những người thi đỗ thì có một thực trạng đang diễn ra là họ chịu ảnh hưởng rất lớn bởi đất nước và gia đình, do đó có rất ít người nước ngoài lựa chọn tiếp tục sinh sống tại Nhật trong khoảng thời gian dài. Khoảng 10 năm sau khi được tiếp nhận, nhiều ứng viên thành công (khoảng 80-90%) đã chọn trở về nước, còn những lao động không có định hướng rõ ràng thì vấn đề đặt ra là họ cũng đang không xác định được kế hoạch công việc cụ thể khi ở Nhật.
Các tổ chức trực thuộc chính: Bộ Ngoại giao, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản, Tổ chức kinh doanh phúc lợi quốc tế (JICWELS)
Thực tập kỹ năng
Để Nhật Bản đóng vai trò là một quốc gia phát triển và thúc đẩy sự phát triển hài hòa với cộng đồng quốc tế, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ hoặc kiến thức cho các nước đang phát triển, v.v., và đóng góp cho sự phát triển kinh tế của các nước đang phát triển với mục đích là đảm đương trách nhiệm “đào tạo nhân lực” cho các nước kinh tế đang phát triển.
Nguồn : Website của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản
Bấm vào đây để xem danh sách các ngành nghề (tài liệu của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản)
Quan điểm của thực tập kỹ năng thực hiện dựa trên một triết lý cơ bản “thực tập kỹ năng không được thực hiện như một phương tiện điều chỉnh cung và cầu lao động”. Nói cách khác, đó không phải là suy nghĩ “tiếp nhận người nước ngoài vì thiếu nguồn nhân lực”.
Trước khi xây dựng, đó là “sự chuyển giao công nghệ của nước bạn” , nhưng hiện tại, nhiều ngành công nghiệp nhận thức ra rằng “bổ sung cho sự thiếu hụt nguồn nhân lực” một phần trong đó là đang cần mở rộng phương hướng giải quyết với “vấn đề nguồn nhân lực rẻ mạt”.
Ngoài ra, như các bài đăng trên TV và báo chí gần đây, ngày càng nhiều công nhân đang bị các chủ nhận người Nhật đối xử bất hợp pháp như chèn ép, bắt nạt, quấy rối tình dục, tiền lương không được trả, và có hành vi tịch thu hộ chiếu và thẻ cư trú. Vì lý do này, cộng đồng quốc tế đã cáo buộc đó là hành vi “nô lệ”.
Các trung gian (môi giới) vô đạo đức, các cơ quan “xuất khẩu lao động” tại các nước Đông Nam Á thu phí đặc biệt đối với thực tập sinh và nộp các tài liệu sai lệch tới các tổ chức giám sát chịu trách nhiệm quản lý tập sự tại Nhật Bản và có rất nhiều người đang lạm dụng việc này dưới hình thức kinh doanh nguồn nhân lực.
Một trong những vấn đề xã hội là các thực tập sinh không thể thực hiện các hoạt động đào tạo hợp pháp do một hệ thống yếu kém như vậy, và đã nảy sinh rất nhiều trường hợp mất tích. Trước tình hình này, cần phải xem xét lại chế độ tiếp nhận từ phía Nhật Bản, giải pháp nhanh chóng loại bỏ các tổ chức đưa người sang Nhật Bản bất hợp pháp.
Đằng sau sự tồn tại của các tổ chức quản lý và công ty môi giới tốt, không thể phủ nhận rằng có sự tồn tại của những cơ sở bất hợp pháp, và có một số người nghĩ rằng đi Nhật không thông qua các tổ chức môi giới là hình thức đơn giản và thuận lợi. Trên thực tế, có một số phương pháp trong hệ thống đào tạo thực tập kỹ năng.
Hệ thống đào tạo thực tập kỹ năng được chia thành hai loại “hình thức dành cho công ty” và “hình thức giám sát nhóm”. Trong “hình thức dành cho công ty”, như tên gọi, các công ty có thể chấp nhận thực tập sinh sử dụng chương trình riêng của họ. Tuy nhiên, điều này giả định rằng tiền đề cần có một công ty địa phương, và hơn nữa cần phải thực hiện giáo dục, thủ tục đi lại, nhất định phải tiến hành giám sát sau khi nhập cảnh, trừ khi có tài trợ đáng kể về tiền bạc và sức lực tương đương hoặc các chế độ khác của công ty, và điều này chỉ được thực hiện để tuyển dụng trong các doanh nghiệp lớn.
Ban đầu, nó là “hình thức quản lý nhóm” (liên quan tới các công ty môi giới và tổ chức giám sát) được tạo ra cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhưng hơn 90% các công ty đều áp dụng điều này trong hệ thống đào tạo thực tập kỹ thuật. Trong một số trường hợp, các công ty lớn có thể chọn hình thức đào tạo dành cho công ty mình.
Các tổ chức trực thuộc chính: Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, Tổ chức Hợp tác Đào tạo Quốc tế Nhật Bản (JITCO)
Kỹ năng đặc định
Từ ngày 1 tháng 4 năm 2019, có khả năng sẽ tiếp nhận nguồn nhân lực nước ngoài mới với các kỹ năng cụ thể trong lĩnh vực công nghiệp, nơi thiếu hụt lao động nghiêm trọng.
Chế độ liên quan tới tư cách lưu trú “kĩ năng đặc định” này nhằm đối phó với tình trạng thiếu hút lao động ngày càng tăng, đặc biệt là trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong các lĩnh vực công nghiệp khó đảm bảo nguồn nhân lực, phía Nhật Bản sẽ tiếp nhận các lao động nước ngoài có trình độ chuyên môn và kỹ năng nhất định cũng như đang sẵn sàng làm việc.
Tổ chức Hợp tác Đào tạo Quốc tế (JITCO)
Bấm vào đây để xem danh sách các ngành công nghiệp (Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản)
Đối với các ngành công nghiệp cụ thể (14 lĩnh vực), các bộ và cơ quan liên quan được phân chia theo các lĩnh vực, vì vậy vui lòng tham khảo các trang web tương ứng.
Mục đích chính của các kỹ năng đặc định là “xóa bỏ tình trạng thiếu hụt lao động ở Nhật Bản” (đây là điểm dễ so sánh với thực tập kỹ năng) nhưng
Kể từ khi ban hành hệ quy định vào tháng 4 năm 2007, số lượng người tiếp nhận đã bị đình trệ, và đã có sự phản đối về việc tăng số lượng nơi tiếp nhận mà không có giải pháp cho các vấn đề rắc rối của chế độ thực tập kỹ năng (bỏ trốn, gia tăng tội phạm nước ngoài)
Mặc dù việc thực tập kỹ năng không thể tránh khỏi thông qua một tổ giám sát và một công ty môi giới, “thực tập kỹ năng” đòi hỏi một hợp đồng lao động giữa 2 bên gồm một tổ chức tiếp nhận (công ty chủ nhân của Nhật Bản) và một nguồn nhân lực nước ngoài. (Nhưng điều này phụ thuộc vào bản chất của thỏa thuận với quốc gia nơi người lao động được cử tới)
Đối với các kỹ năng đặc định, một vai trò mới được sinh ra gọi là “Cơ quan hỗ trợ đăng ký” xuất hiện thay cho “Cơ quan giám sát”, ở đây các công ty chấp nhận nguồn nhân lực nước ngoài (các cơ quan thuộc nhóm kỹ năng đặc định) tạo ra các kế hoạch hỗ trợ, với mục đích trợ giúp nhằm tiến hành các hoạt động của kỹ năng đặc định số 1 trở nên ổn định và trơn tru hơn.
Kỹ năng đặc định “hiện tại” chỉ chấp nhận một số ít người có kỹ năng cụ thể, nên thực tế là các doanh nghiệp đang dò dẫm việc đăng ký, chấp nhận và xây dựng chế độ giáo dục. Vấn đề với các kỹ năng đặc định là “hệ thống đã được tạo ra một cách gấp rút và các nhà khai thác vận hành không kịp nghĩ ra cách để vận hành nó”.
Ngay cả ở các quốc gia Đông Nam Á nơi gửi đi nguồn nhân lực ra quốc tế, người nước ngoài muốn làm việc tại Nhật Bản đang chờ được phép để có được tình trạng cư trú với các kỹ năng cụ thể, nhưng có rất nhiều người đã không được phép. Điều này là do quốc gia gửi nhân lực không thể tiến hành thực hiện “bài kiểm tra kỹ năng” cần thiết để nhập cảnh và sự thiếu sót về giấy tờ, tài liệu của người đăng ký, chính điều này cũng gây trở ngại cho việc thiếu hiểu biết về chế độ.
Các tổ chức trực thuộc chính: Bộ Y tế – Lao động và Phúc lợi, Bộ Kinh tế – Thương mại và Công nghiệp, Bộ Nông nghiệp, -Lâm nghiệp và Thủy sản, Bộ Đất đai – Cơ sở hạ tầng, Giao thông và Du lịch, Tổ chức Hợp tác Đào tạo Quốc tế Nhật Bản (JITCO)
Lựa chọn giữa “Khoa học kỹ thuật / Trí thức nhân văn / Nghiệp vụ quốc tế”
Kinh doanh dựa trên hợp đồng với một tổ chức công hoặc tư ở Nhật Bản đòi hỏi công nghệ hoặc kiến thức thuộc các lĩnh vực khoa học, kỹ thuật hoặc các lĩnh vực khác như luật, kinh tế, xã hội học hoặc nhân văn khác, hoặc dựa trên văn hóa nước ngoài. Việc tham gia các hoạt động đòi hỏi những người trẻ phải có sự trăn trở suy nghĩ hoặc tính nhạy bén. Ví dụ bao gồm các kỹ sư về kỹ thuật cơ khí, phiên dịch viên, nhà thiết kế và giáo viên ngôn ngữ trong các công ty tư nhân.
Trang web của Bộ Tư pháp về Khoa học kỹ thuật / Trí thức nhân văn / Nghiệp vụ quốc tế “Nội dung các hoạt động có thể được tiến hành tại Nhật Bản, v.v.”
Khoa học kỹ thuật / Trí thức nhân văn / Nghiệp vụ quốc tế (đôi khi được gọi là “nguồn nhân lực tiên tiến”) là cần thiết cho nền tảng giáo dục, nhưng lại được biết đến rộng rãi với tính linh hoạt của nó.
Theo Bộ Tư pháp, năm 2018, hơn 200.000 người nước ngoài đã làm việc tại Nhật Bản với tư cách lưu trú này (Tham khảo: Bộ Tư pháp, tài liệu “Cư dân nước ngoài cư trú tại Nhật Bản tính đến cuối năm 2018)
Dưới đây là những ngành nghề chủ yếu:
- Khoa học kỹ thuật
- Lập trình viên
- Kỹ sư hệ thống
- Kỹ sư cơ khí
- Nhà hoạch định kế hoạch
- Kế toán
- Quản trị sản xuất
- Marketing
- Biên dịch
- Phiên dịch
- Nhà thiết kế
- Giáo viên giảng dạy ngoại ngữ cho công ty tư nhân
- Các nghiệp vụ quốc tế khác
Tổng kết
Trên đây là một bản tóm tắt các kiến thức cơ bản về việc tuyển dụng lao động nước ngoài.
Nội dung được cập nhật trong bài viết này là thông tin vào tháng 12 năm 2019 và cần phải thu thập thêm các thông tin kịp thời trong tương lai, nhưng tôi hy vọng rằng bạn có thể sử dụng các thông tin trong bài viết này để bắt kịp với xu hướng thay đổi công việc cũng như tình hình tuyển dụng nhân sự nước ngoài tại Nhật Bản.