Số lượng người nước ngoài mong muốn xây dựng sự nghiệp tại Nhật Bản đang tăng lên qua từng năm. Theo dữ liệu của Bộ Lao động Nhật Bản, số lao động nước ngoài tại Nhật đã đạt mức cao nhất từ trước đến nay vào năm 2023, đặc biệt trong các ngành sản xuất, dịch vụ và công nghệ thông tin (IT). Tuy nhiên, để làm việc hợp pháp tại Nhật Bản, người lao động cần trải qua một số thủ tục quan trọng như xin tư cách lưu trú (visa), xác nhận phạm vi công việc được phép thực hiện, v.v. Bài viết này, dựa trên thông tin từ Cục Quản lý Xuất nhập cảnh Nhật Bản (trang chính thức), sẽ giải thích cụ thể từng bước để người nước ngoài có thể làm việc hợp pháp tại Nhật Bản.
Các loại tư cách lưu trú (visa) cần thiết để làm việc tại Nhật Bản
Để làm việc tại Nhật Bản, người nước ngoài cần xin được loại tư cách lưu trú phù hợp với ngành nghề và hình thức làm việc của mình. Mỗi loại tư cách lưu trú có quy định khác nhau về phạm vi công việc được phép làm và điều kiện xin cấp, do đó việc lựa chọn loại phù hợp với kỹ năng và kinh nghiệm của bản thân là rất quan trọng.
Visa Kỹ thuật – Nhân văn – Nghiệp vụ quốc tế (技術・人文知識・国際業務)
Đây là loại visa phổ biến nhất dành cho những người đã tốt nghiệp đại học hoặc có chuyên môn cao. Các ngành nghề phù hợp bao gồm kỹ sư, thông dịch viên, nhân viên marketing, thiết kế… Yêu cầu chính là có chuyên môn phù hợp và khả năng tiếng Nhật ở mức cần thiết để làm việc.
Visa Kỹ năng đặc định (特定技能) – Làm việc trong các ngành thiếu nhân lực
Chế độ “Kỹ năng đặc định” được áp dụng từ năm 2019, cho phép người nước ngoài làm việc trong 14 ngành đang thiếu nhân lực trầm trọng như điều dưỡng, khách sạn, nhà hàng, xây dựng, sản xuất… Điều kiện cơ bản là đỗ kỳ thi năng lực tiếng Nhật (từ N4 trở lên) và kỳ thi kỹ năng nghề. Đây là loại visa phù hợp với những người muốn bắt đầu sự nghiệp mà không cần kinh nghiệm thực tế trước đó.
Visa Quản lý – Kinh doanh (経営・管理) – Dành cho doanh nhân nước ngoài
Những ai muốn thành lập và điều hành công ty tại Nhật cần xin visa “Kinh doanh – Quản lý”. Yêu cầu bao gồm vốn đầu tư tối thiểu khoảng 5 triệu yên và địa điểm kinh doanh cố định. Ngoài ra, hoạt động kinh doanh phải ổn định và có đóng góp vào việc tạo việc làm tại Nhật.
Quy trình để người nước ngoài xin việc và làm việc hợp pháp tại Nhật Bản
① Xác định loại tư cách lưu trú phù hợp
Bước đầu tiên là xác định loại visa phù hợp với ngành nghề bạn muốn làm việc. Ví dụ, nếu bạn muốn làm việc trong lĩnh vực IT hoặc thông dịch, bạn cần xin visa “Kỹ thuật – Nhân văn – Nghiệp vụ quốc tế”; nếu làm trong ngành điều dưỡng hoặc nhà hàng, bạn cần visa “Kỹ năng đặc định”. Bạn có thể kiểm tra thông tin chi tiết tại trang web của Cục Quản lý Xuất nhập cảnh Nhật Bản (trang chính thức).
② Nộp đơn và nhận thư mời làm việc
Sau khi tìm được công ty phù hợp, bạn nộp hồ sơ và tham gia phỏng vấn. Khi được nhận, công ty sẽ ký hợp đồng lao động và chuẩn bị các giấy tờ cần thiết để bạn xin visa. Sinh viên nước ngoài đang học tại Nhật có thể nhờ sự hỗ trợ từ trung tâm việc làm của trường, Hello Work hoặc các tổ chức hỗ trợ việc làm cho người nước ngoài.
③ Xin Giấy chứng nhận tư cách lưu trú (COE) – Dành cho người ở nước ngoài
Nếu bạn đang ở nước ngoài, công ty tại Nhật sẽ nộp đơn xin “Giấy chứng nhận tư cách lưu trú” (COE) tại Cục Xuất nhập cảnh. Thời gian xét duyệt thường từ 1 đến 3 tháng. Khi được cấp, bạn dùng giấy này để xin visa tại Đại sứ quán hoặc Lãnh sự quán Nhật ở nước mình. Lưu ý: COE chỉ có hiệu lực trong 3 tháng, vì vậy cần nhập cảnh trong thời hạn này.
④ Xin đổi tư cách lưu trú – Dành cho người đã ở Nhật
Đối với sinh viên quốc tế hoặc người đã ở Nhật với visa khác, cần nộp đơn xin “Thay đổi tư cách lưu trú”. Hồ sơ được nộp tại Cục Xuất nhập cảnh địa phương và thời gian xử lý từ 2 tuần đến 1 tháng. Sau khi được chấp thuận, bạn sẽ nhận “Thẻ cư trú” mới và có thể bắt đầu làm việc hợp pháp.
⑤ Nhập cảnh, nhận thẻ cư trú và bắt đầu làm việc
Khi nhập cảnh vào Nhật, bạn sẽ được cấp “Thẻ cư trú” tại sân bay sau khi qua kiểm tra nhập cảnh. Thẻ này là giấy tờ tùy thân quan trọng, cần thiết trong mọi thủ tục như đăng ký cư trú, tham gia bảo hiểm, hoặc đổi nơi làm việc. Sau khi bắt đầu làm việc, bạn cần đăng ký bảo hiểm xã hội, bảo hiểm việc làm và cư trú tại địa phương.
Những lưu ý quan trọng sau khi bắt đầu làm việc tại Nhật Bản
Gia hạn thời gian lưu trú đúng hạn
Hầu hết các loại visa lao động có thời hạn từ 1 đến 3 năm. Bạn có thể xin gia hạn trong vòng 3 tháng trước khi visa hết hạn. Nếu quên gia hạn, bạn có thể bị coi là cư trú bất hợp pháp, do đó cần theo dõi thời hạn thật cẩn thận.
Thủ tục khi chuyển việc
Nếu bạn chuyển sang công việc có nội dung khác với công việc cũ, bạn cần xin đổi tư cách lưu trú. Ví dụ, nếu bạn đang có visa “Kỹ thuật – Nhân văn – Nghiệp vụ quốc tế” nhưng chuyển sang làm nhà hàng, bạn phải xin lại visa phù hợp. Nếu không làm đúng quy định, bạn có thể bị coi là làm việc trái phép.
Không làm việc ngoài phạm vi visa
Làm thêm hoặc làm việc ngoài phạm vi visa mà không được phép (ví dụ: làm thêm tại cửa hàng tiện lợi hoặc nhà hàng khi không có giấy phép hoạt động ngoài tư cách lưu trú) là vi phạm pháp luật. Nếu muốn làm thêm, bạn phải xin “Giấy phép hoạt động ngoài tư cách lưu trú”.
Kết luận
Để người nước ngoài làm việc hợp pháp tại Nhật Bản, việc lựa chọn đúng loại visa, hoàn thiện đầy đủ các thủ tục và tuân thủ quy định của Cục Quản lý Xuất nhập cảnh là điều bắt buộc. Nếu nắm rõ quy trình và chuẩn bị kỹ càng, bạn có thể bắt đầu sự nghiệp ổn định tại Nhật Bản. Hãy luôn cập nhật thông tin mới nhất trên trang chính thức của Cục Quản lý Xuất nhập cảnh Nhật Bản để đảm bảo quá trình làm việc và cư trú diễn ra suôn sẻ.