Trong khuôn khổ bài viết này, tôi sẽ nói về chủ đề tên họ (family name) của người Nhật.
Họ của người Nhật
Có bao nhiêu họ ở Nhật Bản
Người ta cho rằng có khoảng 100.000 ∼ 300.000 họ của người Nhật, con số chính xác thì không rõ.
Người Nhật khi đến Việt Nam cảm thấy rất ngạc nhiên khi thấy có nhiều người mang họ Nguyễn đến vậy. Ở Nhật, không có nhiều người mang họ giống nhau đến thế.
Trong bản sắc của người Nhật, do tên họ và tên gọi có mối quan hệ rất mật thiết nên khi đọc tên người Nhật, hãy chú ý tránh những nhầm lẫn không đáng có trong cách gọi tên bạn bè, cấp trên, cấp dưới là người Nhật.
Ngoài ra, có một số tên gọi khá khó nghe và khó đọc nên hãy thật cẩn thận xác nhận đâu là họ, đâu là tên của người đó trong lần gặp đầu tiên.
Phần dưới đây tôi sẽ nói sơ qua về lịch sử của tên họ, nhưng vì có nhiều tên có lịch sử lâu đời và vẫn đang được nghiên cứu nên vẫn tồn tại nhiều điểm chưa được làm rõ. Khi đọc bài viết này, mong bạn hiểu cho.
Sự ra đời của họ
Lịch sử của họ Nhật ra đời vào thời kỳ Heian (khoảng năm 794 – 1185 sau Công Nguyên). Vào thời đó, người ta nói rằng chỉ có những gia đình nổi tiếng, nắm quyền lực mới được phép mang họ.
Một trong số những dòng tộc lớn nhất được mang họ trong thời kỳ đó phải kể đến là Fujiwara vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Ngoài ra, còn có những người có tên họ sử dụng chữ Kanji “Fuji -藤” như (Sato- 佐藤, Ito- 伊藤, Endo-遠藤) , phải chăng cũng có mối liên quan đến dòng họ này?
Sự hình thành và lan rộng của họ
Trong một khoảng thời gian dài, số lượng họ của người Nhật cũng tăng lên và chỉ có những gia đình bề thế mới được sử dụng, nhưng sau đó thì kể cả người ngoài cũng đã tự đặt cho mình họ mà mình thích.
Đến khoảng năm 1870, vào thời Meiji, nhà nước đã quyết định rằng「Cả người dân cũng được mang họ」,từ đó cho đến nay số lượng họ của người Nhật vẫn đang dần tăng lên.
Sự hình thành của họ Nhật rất đơn giản, ví dụ như những người sống ở gần sông hay gần núi thì sẽ thêm họ là 「川」,「山」（VD：Kawashita san, Kawabe san, Yamashita san）
Những người sống ở phía Đông hoặc phía Tây của con sông hay ngọn núi thì thêm phần đó vào họ của mình. VD：Nishi yama san, Nishikawa san）.
Câu chuyện liên quan đến họ (1)
Điều khó khăn khi người Nhật dùng tên họ là có những từ có cách đọc giống nhau nhưng chữ Hán- kanji lại hơi khác nhau. Ví dụ, có rất nhiều ký tự kanji mang họ “Saito” đi kèm với “とう”.
Saito : 斎藤、斉藤、齋藤、齊藤・・・ Người Nhật cũng không biết rõ sự khác nhau này, nên khi nghe họ bằng điện thoại, sẽ có lúc hỏi là chữ とう viết như thế nào?
Ngoài ra, có thêm 1 ví dụ nữa giống như thế là 「わたなべ」さん.
わたなべ： 渡辺、渡部、渡邊、渡邉・・・
Câu chuyện liên quan đến họ (2)
Tại sao tên họ giống nhau, nhưng chữ kanji lại khác nhau, trên thực tế, người ta nói rằng lý do là lỗi của con người chúng ta (human error).
Khi đi đăng ký họ tại cơ quan hành chính công, do sự nhầm lẫn của người đi đăng ký hoặc do người tiếp nhận đăng ký làm sai nên số lượng chữ Hán khác nhau trong họ theo đó tăng lên.
Kể cả có gặp người Nhật mà tên của họ khó nhớ như vậy thì đừng đổ lỗi cho họ nhé.
Câu chuyện liên quan đến họ (3)
Những họ phổ biến người Nhật mang nhiều nhất là những họ dưới đây. Trong đó , Sato san là họ đứng thứ 10 ở Nhật Bản.
鈴木（すずき）さん、佐藤（さとう）さん、高橋（たかはし）さん、田中（たなか）さん、山田（やまだ）さん・・・
Tôi nghĩ đến đây thì mọi người ai cũng đã biết rồi, về sau tôi nghĩ chắc sẽ có nhiều họ Nhật các bạn gặp giống như trên nữa.
Câu chuyện liên quan đến họ (4)
Bên cạnh những họ phổ biến, tôi cũng xin giới thiệu những họ ít hoặc rất hiếm gặp như dưới đây:
一二三（ひふみ）さん・・・・Trong tiếng Việt là ”anh 1,2,3 ”？
世界（せかい）さん・・・・・”Mr/Ms.thế giới ”、rất ngầu đúng không.
凸守（でこもり）さん・・・・Rất ít khi gặp, nhưng ký hiệu giống như thế này「凸凹」thì đọc là「でこぼこ」trong chữ kanji của người Nhật.
左衛門三郎（さえもんさぶろう）さん・・・・dường như viết tên rất mất khoảng trống thì phải.
Sẽ thật vui nếu mọi người quan tâm đến họ của Nhật. Hầu hết người Nhật không biết họ của mình được tạo ra như thế nào, vì vậy các chương trình truyền hình giới thiệu về lịch sử các họ rất phổ biến.
Lần tới nếu có cơ hội nói chuyện với người Nhật bạn hãy thử hỏi họ về tên họ của người đó xem sao nhé. Biết đâu bạn sẽ biết thêm điều gì đó hay ho về tổ tiên của họ.